Paragraaf 6 Kapitaalgoederen

De gemeente Oudewater heeft de openbare ruimte in beheer. In die ruimte vindt een groot aantal activiteiten plaats, zoals wonen, werken en recreëren. Voor die activiteiten bestaat de openbare ruimte uit een aantal kapitaalgoederen op gebied van infrastructuur (wegen, water, riolering, kunstwerken), voorzieningen (groen, verlichting, sportfaciliteiten) en gebouwen. Al deze kapitaalgoederen dienen onderhouden te worden. Gezien de duurzaamheid van de kapitaalgoederen is dat een taak die continu budgettaire middelen vergt. Doel van deze paragraaf is om daar inzicht in te geven en het kader te schetsen voor zes hoofdonderwerpen: integraal beleid openbare ruimte (o.a. wegen, groen, kunstwerken en meubilair), riolering, baggeren, sportvelden, begraafplaatsen en gebouwen.

Beheerplannen
Voor de meerjarige onderhoudsramingen van enige omvang wordt in Oudewater gewerkt met beleids- en beheerplannen waarin, gekoppeld aan de keuze voor een bepaald onderhoudsniveau (minimale niveau is daarbij de wettelijke zorgplicht), een meerjarenraming wordt gemaakt van de kosten. Daarin worden die kosten van onderhoud gesplitst naar:

- klein onderhoud (dekking kosten via exploitatie);
- groot onderhoud (dekking kosten via exploitatie en via reserve (was voorziening));
- vervangingen / renovatie (dekking kosten via kapitaalkrediet).

Deze beheerplannen omvatten in principe een periode van 5 tot 10 jaar.

 

Stand van zaken uitvoering advies accountant voor betere onderbouwing reserves

Naar aanleiding van het eerdere advies van de accountant is er hard aan de slag gegaan met het update van de beheerplannen. Ze bleken eerder onvoldoende werkbaar en een update was gewenst. Daarom zijn de voorzieningen tijdelijk omgezet in reserves. Verwacht wordt dat ze allemaal in 2021 up to date worden gemaakt. Daarnaast wordt ingezet op het omzetten van voorzieningen/reserves richting de gewenste systematiek conform Woerden.

Voorzieningen (tijdelijk reserves)
Voor het groot onderhoud bestaat de keuze tussen dekking van de kosten via de exploitatie dan wel via een te vormen voorziening. In principe geldt dat het werken met voorzieningen de uitzondering moet blijven, immers in principe behoren onderhoudsuitgaven binnen de exploitatie te worden opgevangen. Alleen als het verloop van de uitgaven over de jaren zo schommelt dat dit de financiële positie van de gemeente verstoort, kan gewerkt worden met een voorziening.

Over het algemeen zal dat alleen het geval zijn als sprake is van een beperkt aantal grotere objecten, waardoor het uitgavenniveau per jaar sterk kan variëren. Als sprake is van een groot aantal (deel)objecten kan het onderhoudsbudget normaliter in jaarlijks redelijk gelijke delen worden verdeeld.

 

Beleid en belangrijkste projecten per hoofdonderwerp
In 2020 werd gewerkt met de volgende beleids- en beheerplannen:

• AVOI en het Handboek kabels & leidingen;
• Gemeentelijk WaterbeleidsPlan (GWP);
• Baggerplan 2012-2021;
• Wegenbeheersplan 2017-2026;
• Meerjaren onderhoudsplan gemeentelijke gebouwen (MOP) 2018-2027;
• Civieltechnische Kunstwerken 2014-2023;
• Nota Openbare Speelruimte 2013;
• Masterplan Binnenstad Oudewater.

Het IBOR-model gaat in de basis uit van het bekende onderstaande model waarbij aan drie verschillende knoppen wordt gedraaid. Alle drie houden direct verband met elkaar, dus draai je aan een ervan dan bewegen de andere twee mee.

Gemeente Oudewater maakt gebruik van de kwaliteitsnormen conform de landelijke richtlijnen van het CROW (Beeldkwaliteit openbare ruimte\kwaliteitscatalogus openbare ruimte, 11-12-2018). De kwaliteitscatalogus openbare ruimte beschrijft onderhoudsniveaus voor objecten in de openbare ruimte.

Om de beeldkwaliteit helder te beschrijven, is gekozen voor vijf onderhoudsniveaus. De vijf niveaus variëren van zeer hoog (A+) tot zeer laag (D). De wettelijke zorgplicht ligt per areaaltype op een ander niveau (veelal rond niveau B-C).

 

De meetlat voor de kwaliteit bestaat uit 4 elementen.

• Het niveau
• Een foto
• Een toelichting
• Een norm

Hieronder staat een voorbeeld weergegeven voor het onderdeel voegwijdte en levenskracht bomen:

Voorbeeld beeldkwaliteit voegwijdte (CROW, 2018)

Voorbeeld beeldkwaliteit levenskracht bomen (CROW, 2018)

 

Bij het meten van de kwaliteit is het volgende meegenomen.

Schoon:

Het gaat er hierbij om of de openbare ruimte schoon en netjes is. Bij dit onderdeel wordt gekeken naar de volgende elementen.

• Verharding: Zwerfafval, onkruid en natuurlijk vuil (bladeren etc.);
• Groen: Zwerfafval, onkruid, bladafval;
• Meubilair: graffiti, aanplakbiljetten, natuurlijke aanslag (bijv. algen);
• Speelvoorzieningen: graffiti, aanplakbiljetten, natuurlijke aanslag (bijv. algen);
• Civiele kunstwerken: graffiti, aanplakbiljetten, natuurlijke aanslag (bijv. algen) op civiele kunstwerken zoals bruggen en beschoeiing;
• Water: zwerfafval, vegetatie in water;
• Afvalbakken: graffiti en aanplakbiljetten, natuurlijke aanslag (bijv. algen) en vullingsgraad afvalbak.

Heel en veilig:

De meting heeft ook in beeld gebracht of er schade in de openbare ruimte aanwezig is. Deze schade kan invloed hebben op de uitstraling (beeld), de bruikbaarheid (comfort) en de veiligheid van de openbare ruimte.

• Verharding: o.a. scheuren, spoorvorming en verzakking van asfalt en elementenverharding, halfverharding en de zichtbaarheid van de wegmarkering;
• Groen: o.a. snoeibeeld, beschadigingen, vitaliteit, kaal oppervlak, overgroei over verharding van al het groen in de openbare ruimte;
• Meubilair: o.a. scheefstand, beschadigingen, loszittende of ontbrekende delen, rotting;
• Civiele kunstwerken: o.a. gaten, scheuren, rotting, beschadigingen, scheefstand, verzakking van met name bruggen en beschoeiing;
• Water: niet van toepassing;
• Afvalbakken: o.a. scheefstand, beschadigingen, loszittende of ontbrekende delen.

Alle vijf de onderhoudsniveaus zijn in de praktijk aan te treffen. Om het ambitieniveau te formuleren en eventueel voor te schrijven in een opdracht, gebruiken wij alleen de niveaus A, B en C. Niveau D kan een beheerder niet kiezen als ambitieniveau of eis, omdat voor dit niveau geen onderhoud nodig is. Niveau D is slechts bedoeld om te kunnen meten dat niveau C niet is behaald. Niveau A+ is vooral een opleveringskwaliteit (aanleg), die moeilijk voor langere tijd vast te houden is. De onderhoudsniveaus zijn in deze kwaliteitscatalogus zo veel mogelijk gerelateerd aan bestaande onderhoudsrichtlijnen voor wegverhardingen en aan het Warenwetbesluit attractie- en speeltoestellen (WAS). De onderhoudsniveaus voor verhardingen zijn afgeleid uit de richtlijnen, de waarschuwingsgrenzen en de visuele inspectie voor wegbeheer uit CROW-publicatie 146 en 147.

Samenvatting 2020		Begroot Exploitatie	Werkelijk Exploitatie	Begroot Investeringen*	Werkelijk Investeringen**
A) IBOR	1-Verhardingen	861.428	555.791	3.183.713	3.170.229
	1-Straatreiniging	0	4.149	0	0
	1-Gladheidbestrijding	67.490	60.503	0	0
	2-Groenvoorziening	267.146	299.456	200.000	184.228
	2-Onkruidbestrijding	53.147	45.146	0	0
	2-Speelvoorzieningen	24.442	23.882	0	0
	3-Straatmeubilair	14.977	17.218	0	0
	3-Verlichting	317.103	312.197	0	0
	4-Beschoeiingen/kademuren	0	0	2.291.961	2.262.803
	5-Civiele kunstwerken	252.898	209.059	1.976.098	1.365.905
Subtotaal	€	1.858.631	1.527.401	7.651.772	6.983.165
B)	Riolering	959.335	1.047.916	1.654.071	1.431.249
C)	Baggeren	176.378	177.639	0	0
Totaal	€	2.994.344	2.752.956	9.305.843	8.414.414

 

* Inclusief doorlopende kredieten uit voorgaande jaren
** Inclusief doorlopende verplichtingen naar 2021

 

Overzicht hoeveelheden IBOR

Areaal	Hoeveelheid		Areaal	Hoeveelheid
Wegen (l)	73 km		Hagen	2.700 m2
Verkeersborden	1.177 stuks		Gras	475.600 m2
Civiele kunstwerken	45 stuks		Water	352.400 m2
Lichtpunten (eigendom)	186 stuks		Beplanting	76.000 m2
Dragers/palen	698 stuks		Wegen (opp)	577.700 m2

Ad a: IBOR
1. Verharding (wegen), straatreiniging (inspectie om het jaar) en gladheidsbestrijding
Voor het wegenonderhoud wordt op basis van de inspectie uit zomer 2020 en het wegenbeheersplan (2017-2026) het benodigde onderhoud bepaald. Hierin zijn de doelstellingen vanuit het IBOR vertaald in concrete maatregelen. Gedurende de looptijd van het beheerplan wordt waar mogelijk de aanwezige achterstand op het onderhoud van de verhardingen weggewerkt en wordt proactief ingezet op het voorkomen van achterstallig onderhoud in de toekomst. Het wegenareaal wordt op kwaliteitsniveau C onderhouden.

Het wegonderhoud werd zo goed mogelijk afgestemd op het onderhoud van de rest van de openbare ruimte (groen, civiele kunstwerken, beschoeiingen en riolering).

 

Financiën

Voor het onderhoud van de verharding, straatreiniging en gladheidbestrijding zijn in 2020 de volgende bedragen vanuit IBOR berekend en werkelijk besteed.

 

Boven op de uitgaven van de kredieten 2020 zijn verplichtingen aangemaakt voor onder andere de overlopende werken uit het Masterplan Binnenstad. De verplichtingen worden naar verwachting in 2021 afgedaan. De totale waarde van deze verplichtingen per areaal is opgenomen in de tabellen.

Exploitatie verharding (wegen)	Begroting	Jaarrekening
Jaarrekening werken (asfalt)	€ 457.892	€ 243.713
Jaarrekening werken (elementen)	€ 403.536	€ 272.078
Budgetoverheveling	-	€ 40.000
TOTAAL	€ 861.428	€ 555.791

 

Planvorming:
• Voorbereiding reconstructie Brede Dijk;
• Voorbereiding en participatietraject Masterplan Binnenstad (Lange Burchwal e.o.);
• Voorbereiding Masterplan Binnenstad (Gasplein);
• Voorbereiding Masterplan Binnenstad (Markt e.o.).

Realisatie:
• Afronding uitvoering groot-onderhoud J.J. Vierbergenweg;
• (Groot) onderhoud asfaltverharding en elementenverharding.

 

Straatreiniging:

Exploitatie Straatreiniging	Begroting	Jaarrekening
Bijdrage uit afvalfonds	€ 12.144	€ 0
Jaarrekening werken	€ 12.144	€ 4.149
TOTAAL	€ 0	€ 4.149

Straatreiniging (zwerfafval en natuurlijk afval op verharding en water) is conform het IBOR uitgevoerd, kwaliteitsniveau B. Bij straatreiniging, machinaal vegen is met name in de goten achterstand aan het ontstaan. Om de verbetering van C naar B te realiseren, waren daarom extra rondes nodig (daarvoor is € 4.149 benodigd geweest). Daarnaast is het onderhoud aan de afvalbakken conform het IBOR uitgevoerd. Een aanzienlijk deel van de realisatie is ambtelijk uitgevoerd in samenwerking met een aannemer, omdat Ferm Werk wegens de coronamaatregelen geen capaciteit kon leveren.

Gladheidsbestrijding:

Exploitatie Gladheidbestrijding	Begroting	Jaarrekening
Jaarrekening werken	€ 67.490	€ 60.503
TOTAAL	€ 67.490	€ 60.503

 

2. Groen en speelvoorzieningen (jaarlijks)
Ook voor het onderhoud van het groen en de speelvoorzieningen gelden de beleidskaders vanuit het IBOR.

Groen: Daarnaast zijn het concept Groenblauwe Omgevingsplan en de planning groenrenovaties de basis waarop het onderhoud werd uitgevoerd. Het groen is onderhouden op kwaliteitsniveau B/C.

Speelplaatsen: Het regulier onderhoud van de speelplaatsen vond plaats conform de doelstellingen vanuit IBOR en op basis van de Nota Openbare Speelruimte uit 2013.

Onkruidbestrijding: Sinds 2016 is het gebruik van chemische middelen op verharding niet meer toegestaan. Binnen de gemeente Oudewater is gekozen voor het borstelen en af en toe branden van de verharding.

Financiën

Voor het beheer van groen (gras, bomen, bermen en beplanting) en speelvoorzieningen zijn in 2020 de volgende bedragen vanuit IBOR berekend en werkelijk besteed.

Exploitatie Onkruidbestrijding	Begroting	Jaarrekening
Jaarrekening werken	€ 53.147	€ 45.146
TOTAAL	€ 53.147	€ 45.146

 

 

Exploitatie Speelvoorzieningen	Begroting	Jaarrekening
Kapitaalslasten	€ 14.812	€ 14.812
Jaarrekening werken	€ 9.630	€ 9.070
TOTAAL	€ 24.442	€ 23.882

 

 

Exploitatie Groenvoorziening	Begroting	Jaarrekening
Jaarrekening werken (bomen)	€ 54.419	€ 51.265
Jaarrekening werken (beplanting)	€ 84.827	€ 97.591
Jaarrekening werken (gras)	€ 97.120	€ 119.773
Jaarrekening werken (watergangen/vijvers)	€ 30.780	€ 30.827
TOTAAL	€ 267.146	€ 299.456
Investeringen Groeninvesteringen	Begroting	Jaarrekening
Krediet Vervangen bomen 2020	€ 200.000	€ 83.858
Doorlopende verplichtingen naar 2021	-	€ 100.370
TOTAAL	€ 200.000	€ 184.228

 

3. Overig meubilair (vijfjaarlijks)

Het overige meubilair is onderhouden conform de doelstellingen vanuit IBOR, geldende richtlijnen en het vervangingsplan Meubilair. Bij vervanging werd waar mogelijk gekozen voor een circulaire invulling. Voor de openbare verlichting liep een onderhandeling met Citytec over de terugkoop van het areaal.

Financiën

Voor het onderhoud van het meubilair en de verlichting zijn in 2020 de volgende bedragen vanuit IBOR berekend en werkelijk besteed.

 

Exploitatie Meubilair	Begroting	Jaarrekening
Jaarrekening werken	€ 14.977	€ 17.218
TOTAAL	€ 14.977	€ 17.218
Exploitatie Verlichting	Begroting	Jaarrekening
Leasekosten	€ 290.711	€ 282.794
Uitbesteed werk	€ 12.000	€ 22.815
Kosten herstel schade	€ 14.392	€ 6.588
TOTAAL	€ 317.103	€ 312.197

4. Beschoeiingen/kademuren (vijfjaarlijks)

Onderhoud en vervanging zijn ingepland op basis van inspectie en de kwaliteitsdoelstellingen vanuit IBOR. In 2020 zijn voor de beschoeiïngen/kademuren geen onderhoudsgelden opgenomen in de begroting. Wel is een investeringskrediet beschikbaar voor het uitvoeren van werkzaamheden aan de Lange Linschoten. De verplichtingen uit 2020 die nog niet volledig uitgevoerd waren, zijn overgegaan naar 2021.

Investeringen Beschoeiingen	Begroting	Jaarrekening
Krediet Lange Linschoten 2019	€ 791.961	€ 522.524
Krediet Lange Linschoten 2020	€ 1.500.000	€ 1.013.012
Doorlopende verplichtingen naar 2021	-	€ 727.267
TOTAAL	€ 2.291.961	€ 2.262.803

5. Civiele kunstwerken (vijfjaarlijks)

Civiele kunstwerken (bruggen, tunnels, steigers e.d.) zijn beheerd op kwaliteitsniveau B en deels op C. De kwaliteit wordt gebaseerd op basis van inspecties en het beheerplan kunstwerken.

Financiën

Voor het onderhoud van de civiele kunstwerken zijn in 2019 de volgende bedragen vanuit IBOR berekend. De verplichtingen uit 2020 die nog niet volledig uitgevoerd waren, zijn overgegaan naar 2021.

Exploitatie Civiele Kunstwerken	Begroting	Jaarrekening
Kapitaalslasten	€ 29.304	€ 32.224
Jaarrekening werken	€ 223.594	€ 176.835
TOTAAL	€ 252.898	€ 209.059
Investeringen Civiele Kunstwerken	Begroting	Jaarrekening
Krediet Hoenkoopsebrug (renovatie)	€ 556.963	€ 8.363
Krediet Vrouwenbrug en brug Tappersheul	€ 630.000	€ 75.595
Krediet Nieuwbouw Wilh. van Pruisenbrug	€ 789.135	€ 800.719
Doorlopende verplichtingen naar 2021	-	€ 481.228
TOTAAL	€ 1.976.098	€ 1.365.905

 

Projecten:
• Voorbereiding groot onderhoud van Hoenkoopsebrug;
• Voorbereiding renovatie brug Tappersheul;
• Voorbereiding renovatie Vrouwenbrug;
• Afronding vervanging Wilhelmina van Pruisenbrug en herstel remmingswerken.

Het beheer, onderhoud en vervangingen van de riolering vond in 2020 plaats op basis van het in 2019 door de gemeenteraad vastgestelde Gemeentelijk WaterbeleidsPlan (GWP). Dit is een strategisch beleidsplan waarin de invulling van het gemeentelijk waterbeheer staat beschreven. Het belangrijkste en kostbaarste middel voor het gemeentelijk waterbeheer zijn de riolering en bijbehorende voorzieningen. In het GWP zijn de aanwezige voorzieningen, beheer (onderhoud) en vervanging van de voorzieningen, de verbetermaatregelen en een overzicht van de financiële gevolgen opgenomen. Prioriteit heeft hierbij het wegwerken van de aanwezige wateroverlast.

Financiën

In financieel opzicht is het uitgangspunt een kostendekkende exploitatie via de tarieven. Wanneer sprake is van een incidentele verstoring (pieken of dalen) wordt een en ander geëgaliseerd door een bijdrage uit of storting in de voorziening Riolering. Hiermee wordt gezorgd voor kostendekkend waterbeheer vanuit de rioolheffing voor de lange termijn.

 

In 2020 zijn diverse projecten uitgevoerd. Een deel van de projecten loopt door in 2021 e.v., vandaar dat nog niet alle middelen daadwerkelijk zijn uitgegeven. Dit zal in 2021 gebeuren. De totale waarde van deze verplichtingen per areaal is opgenomen in de tabellen.
• Reconstructies waarbij riolering is vervangen, zijn samen met verharding opgepakt (zie overzicht verhardingen);
• Onderhoud diverse gemalen (gemeentebreed).

 

Ad C: Baggeren

Het baggeronderhoud in 2020 vond plaats op basis van het vastgestelde baggerplan en de gemaakte afspraken met het Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden.

Financiën

Exploitatie Baggeren	Begroting	Werkelijk
Jaarrekening werken	€ 176.378	€ 177.639
TOTAAL	€ 176.378	€ 177.639

Uitgangspunt voor het onderhoud aan het gemeentelijk vastgoed is het meerjarenonderhouds-programma, gebaseerd op de NEN 2767. Het beleidsniveau wordt gekwantificeerd op basis van een conditiescore op een zes-puntschaal. Voor het gemeentelijk vastgoed wordt de conditiescore 3 gehanteerd. Jaarlijks wordt het onderhoud opgenomen in een taakstellend jaarplan. Er wordt bij de uitvoering van onderhoud rekening gehouden met gebouwen die eventueel gesloopt of verkocht kunnen worden.

In 2021 is het meerjarenonderhoudsprogramma geactualiseerd voor de periode 2021-2030. Hierin zijn waar mogelijk duurzaamheidsmaatregelen opgenomen op natuurlijke vervangingsmomenten. Op basis van de actualisatie wordt de bestemmingreserve “onderhoud gemeentelijk vastgoed” in begrotingsjaar 2022 omgezet naar een onderhoudsvoorziening. Naar aanleiding van de actualisatie wordt uitvoering gegeven aan een scenario waarbij het afstoten van vastgoed centraal staat, om over een periode van 10 jaar een positief saldo van de voorziening te kunnen borgen. De resultaten van het scenario worden periodiek gemonitord en gerapporteerd.

Om het verduurzamen van het gemeentelijk vastgoed verder vorm te kunnen geven worden maatwerkadviezen opgesteld in 2022. Op basis van de resultaten wordt een businesscase gemaakt. Extra investeringen die nodig zijn om gebouwen energieneutraal te maken of om het energielabel met stappen te verbeteren zijn of worden niet direct in het DMOP opgenomen. Dergelijke maatregelen vragen om een aparte besluitvorming van de gemeenteraad.

In 2020 zijn diverse onderhoudsmaatregelen uitgesteld aan het Stadhuis, het Stadserf, de Aula, de Heksenwaag, het Touwmuseum en de Gemeentetoren met carillon. Dit in verband met de actualisatie van het meerjarenonderhoudsprogramma, zodat de uitgestelde maatregelen integraal met de geactualiseerde maatregelen van volgende jaren kunnen worden uitgevoerd.

Het afstoten van het Stadskantoor is opgenomen in de meerjarenbegroting en ook het afstoten van kinderactiviteitencentrum Tjonkie wordt met ingang van 2022 hierin opgenomen. De plannen voor renovatie van het gebouw De Klepper worden tevens verder uitgewerkt.