Programma 3 Sociaal domein

Het programma bevat de volgende taakvelden:

Actuele ontwikkelingen

De gemeente is verantwoordelijk voor de uitvoering van de Participatiewet, de Jeugdwet en de Wmo. Het betreffen ‘open-einderegelingen’, wat betekent dat de gemeente geen zorg of ondersteuning aan inwoners kan weigeren wanneer zij dit nodig hebben, ook niet als het budget ontoereikend is. In 2022 continueren wij het beleid zoals vastgesteld in de Maatschappelijke Agenda, waarvan sinds 2020 de veranderopgaven zijn ingebed in de programmabegroting en waarvan de positieve resultaten merkbaar worden.

Oudewater is al enige jaren bezig om de kosten van het Sociaal Domein beheersbaar te houden. Oudewater is hierin bepaald niet uniek, ook andere gemeenten melden steeds grotere financiële knelpunten. Daarom zoeken we ook op dit vlak de samenwerking met andere gemeenten op, om samen over oplossingen na te denken en de problematiek onder de aandacht te brengen bij het Rijk. Inmiddels heeft ook het Rijk erkend dat het jeugdstelsel op de langere termijn onhoudbaar is en dat structureel extra budget voor gemeenten nodig is. Rijk en VNG hebben afspraken gemaakt over de uitvoering van een hervormingsagenda op basis waarvan extra maatregelen in gang worden gezet om de jeugdzorg op langere termijn beter houdbaar te maken. Een maatregel die wordt genoemd vanuit het Rijk en al is geïmplementeerd in Oudewater is bijvoorbeeld het hernieuwen van de jeugdbeschermingsketen.

In de gemeente zien we dat verschillende lokaal gewortelde organisaties, zoals de Wulverhorst, initiatieven ontplooien om behoeften van inwoners, bijvoorbeeld voor een fietsmaatje, in te vullen. Ook in 2022 willen wij deze initiatieven blijven ondersteunen om zo het lokale netwerk in Oudewater te verstevigen en daarmee ervoor te zorgen dat inwoners hun behoefte aan zorg en ondersteuning zo veel mogelijk lokaal kunnen invullen.

Beleidsaanpassingen/-inspanningen

Evaluatie maatschappelijke agenda
Op het gebied van zorg, participatie en zelfredzaamheid, werk en jeugdhulp is het onze ambitie om zo integraal en samenhangend mogelijk te werken. Daartoe stelden wij de Maatschappelijke Agenda (hierna MAG) 2019-2022 op, die in maart 2019 is vastgesteld. De MAG is een dynamisch document en vormt het integrale beleidskader van waaruit het college de voorgenomen ambities rond het sociaal domein wil realiseren. De afgelopen jaren is de agenda een levend document geweest. In 2022 gaan wij de Maatschappelijke Agenda evalueren. Deze evaluatie biedt daarmee ook een goede terugblik op de huidige bestuursperiode en biedt tevens input voor de komende coalitieperiode 2022-2026.

Het Stadsteam
Het Stadsteam vormt sinds 2020 de integrale toegang voor alle hulp- en ondersteuningsvragen voor de inwoners. Deze functie kunnen ze door de goede afspraken tussen Stadsteam, huisartsen en GGD steeds beter vervullen. Ook in 2022 blijven de voorzieningen als schuldhulpverlening, maatschappelijk werk, jongerenwerk, toegang tot Jeugd en WMO onderdeel van het takenpakket van het Stadsteam. Het Stadsteam blijft daarbij inzetten op vraagverheldering en begeleiding van inwoners en de structurele afspraken die zijn gemaakt met de huisartsen en GGD om vanuit een toegang te gaan werken. Het Stadsteam werkt hiervoor nauw samen met de huisartsen, GGD, Ferm Werk en de vrijwilligersorganisaties.

Prognose en monitoring
Naast de afspraken die we jaarlijks maken met het Stadsteam werken we in 2022 ook door aan het verbeteren van onze monitoring en prognoses in het sociaal domein. Hierin trekken we sterk op met de gemeente Woerden en gebruiken we de ervaringen in de regio om hierin verbeterslagen te maken.

Bescherming in Beweging
De gemeenten Oudewater, Woerden en Montfoort zijn gestart met een pilot ‘vereenvoudiging jeugdbescherming’ vanuit het Regionale Transformatiefonds jeugd Utrecht West (https://transformatieutrechtwest.nl/transformatie-utrecht-west/pilot-veiligheidsketen/). Het algemene doel is om de keten van de jeugdbescherming te verbeteren en te vereenvoudigen en komt voort uit problemen die in de praktijk ervaren worden. Het verkorten van de gemiddelde tijd tussen de eerste melding en de start van hulpverlening en bescherming is een voorbeeld van een maatregel die genomen wordt vanuit deze pilot.

Verbinding met de informele / vrijwilligersorganisaties
De meeste Oudewaternaren zijn zelfredzaam en kunnen goed voor zichzelf zorgen. In Oudewater zorgen we voor elkaar. Dat zien we aan de vele mantelzorgers en vrijwilligers die dagelijks voor anderen actief zijn. De gemeente zorgt zo nodig voor ondersteuning, bijvoorbeeld om overbelasting van mantelzorgers te voorkomen. In 2022 wordt ingezet op het verder intensiveren van de samenwerking tussen zorgorganisaties en informele organisaties, ontmoeting / kennis hebben van elkaar is daar in onze ogen een zeer belangrijk aspect. Dit doen we door het voortzetten van de netwerktafels, het organiseren van open tafels en in de subsidiegesprekken hier specifiek op door te vragen. Preventie is belangrijk, we willen de gezondheid bevorderen en ziekte voorkomen waardoor inwoners minder of later een beroep doen op zorg. Oudewater Vitaal speelt hierin ook in 2022 een belangrijke rol middels het sportakkoord en het preventieakkoord.

Ferm Werk
De wijziging van de governancestructuur, de wettelijke verplichtingen en bovenwettelijke inspanningen en de kostenverdeling tussen de eigenaren (4 gemeenten) zijn de bouwstenen van de vernieuwingsopdracht aan Ferm Werk. De gezamenlijke impact van de bestuursopdrachten is groot en leidt in 2022 tot structurele veranderingen van Ferm Werk als GR. De basisdienstverlening is het vereist minimum van de dienstverlening, dit betreffen de producten en diensten die de gemeenten alle vier afnemen. De vormgeving van de aanvullende dienstverlening wordt door de gemeente zelf bepaald. De nieuwe kostenverdelingssystematiek sluit aan bij de gewijzigde governancestructuur en de vastgestelde dienstverlening. Dit moet leiden tot een vereenvoudigde en transparantere kostenverdeling zodat ongewenste en ondoorzichtige financiële fluctuaties, die van invloed kunnen zijn op de begroting van de gemeente, worden voorkomen. De effecten van deze bestuursopdrachten worden verwerkt in een begrotingswijziging en zal naar verwachting tot een aanpassing van de begroting 2022-2025 leiden.

Nieuwe Wet inburgering van kracht per 2022
Per 1 januari 2022 is de nieuwe Wet inburgering van kracht, waarvan het doel is dat inburgeringsplichtigen zo snel mogelijk meedoen in de maatschappij. Het jaar 2022 staat in het teken van de start van de uitvoering van deze nieuwe wet.

Inkoop
In 2022 wordt de regionale samenwerking op een aantal punten geïntensiveerd. Zo worden de regionale afspraken rondom jeugd en maatschappelijke opvang/beschermd wonen bekrachtigd. Ook gaan de nieuwe inkooptarieven gelden.

Daarnaast worden er op het gebied van Wmo-maatwerk twee aanbestedingen gestart. Ten eerste gaan we huishoudelijke hulp in Utrecht West-verband opnieuw aanbesteden voor 2023. In de voorbereiding willen we vanuit de inhoud kijken naar de ontwikkelingen die spelen en bedenken hoe we met elkaar huishoudelijke hulp toekomstbestendig inrichten.

Ten tweede wordt het Wmo-vervoer opnieuw aanbesteed in 2023. We onderzoeken op welke schaal en welke vorm samenwerking van toegevoegde waarde is. Tevens wordt het beleid bepaald dat leidend zal zijn voor de inhoud van deze aanbesteding. In 2022 wordt vervolgens gestart met het aanbestedingsproces.

Effect corona op programmabegroting 2022
De coronacrisis heeft ervoor gezorgd dat de samenwerking met onze maatschappelijke partners versneld is versterkt. We hebben gezien dat veel organisaties, bijvoorbeeld in het voorliggende veld, een belangrijke, positieve rol hebben gespeeld bij de coronacrisis. Zij zullen ook in de toekomst een belangrijke rol blijven spelen om gezamenlijk het sociaal domein te versterken. Daartoe zetten we in 2022 in op het voortzetten van de netwerktafels jeugd- en jongeren en ouderen.

Het is waarschijnlijk dat de coronacrisis (langere)termijneffecten gaat hebben op het Sociaal Domein. Zo zien we bijvoorbeeld een toename van eenzaamheid en huiselijk geweld, en een daling van het aantal zorgbeschikkingen. De werkloosheid, de bijstandsafhankelijkheid en in het verlengde daarvan de armoede- en schuldenproblematiek kunnen toenemen, met mogelijk forse financiële gevolgen voor de gemeente. Op de langere termijn kan het aantal echtscheidingen toenemen, neemt overbelasting van mantelzorgers en vrijwilligers toe en zal het aantal aanvragen voor Wmo- en Jeugdvoorzieningen wellicht toenemen. Deze risico’s zijn nu nog niet altijd kwantificeerbaar in een toename van aantallen en kosten. Anticiperen op de onzekerheid is wel noodzakelijk. De manier waarop wij dit organisatiebreed en voor het Sociaal Domein aanpakken, wordt beschreven in de coronarapportages. Vanuit het Sociaal Domein worden in 2022 diverse acties en maatregelen in gang gezet om de na-ijleffecten van de coronacrisis waar mogelijk te beperken.

Hieronder worden de belangrijkste verschillen toegelicht: