Aanbiedingsbrief "Programmabegroting 2022 - 2025"

Geachte leden van de raad,

Voor u ligt het voorstel voor de programmabegroting 2022-2025. Met de vaststelling van de Kadernota in de raad van 15 juli jl. heeft u ons de kaders mee gegeven voor het opstellen van deze programmabegroting.
Naast verwerking van deze kaders is de begroting verder opgesteld rekening houdend met onder meer de loon- en prijsstijgingen, bijdragen aan gemeenschappelijke regelingen, kapitaallasten investeringen en met name de algemene uitkering uit het Gemeentefonds gebaseerd op de meicirculaire. Na al deze mutaties is de begroting 2022 precies sluitend gemaakt *), maar laten de jaren hierna forse tekorten zien:

2022          € 0
2023   -/-  € 678.815
2024   -/-  € 941.491
2025   -/-  € 1.112.430

In de ‘programmabegroting 2022-2025’ zijn de bovenstaande tekorten verwerkt. Onder het hierna volgende kopje ‘Financiële begroting 2022-2025’ maken wij een vergelijking met de Kadernota en maken wij een doorkijk naar de verwachtingen die wij hebben met betrekking tot inkomsten van het Rijk, de inkomsten die de gemeente zelf kan realiseren en de mogelijke bezuinigingen die wij zien.

 

*) Door het inzetten van een gedeelte van de post onvoorzien 

1a. Algemeen

De zaken die zijn opgenomen in de Kadernota hebben wij in de programmabegroting 2022-2025 verwerkt. De belangrijkste zaken hiervan zijn:
• Zwembad (€ 200K)
• De Klepper investering € 3,6 miljoen (in aanvulling op het eerder verstrekte krediet)
• Terugkoop verlichting structureel + € 100K
• Stelposten verkoop gemeentelijk vastgoed conform Financiële Heroriëntatie
• De groene en oranje bezuinigingen uit de Financiële Heroriëntatie

Uit de nog op te stellen definitieve uitwerkingen van met name het nieuwe zwembad, De Klepper en de terugkoop van de openbare verlichting moet blijken of de uiteindelijke budgetten voldoende zijn.
Bij die uitwerking moet ook duidelijk worden hoe de opbrengsten Statenland kunnen worden ingezet voor verplaatsing van het zwembad en wat de dekking wordt van de kosten voor het verplaatsen van de skeelerbaan.

1b Vergelijking Kadernota - uitkomsten begroting 2022-2025
In onderstaande tabel wordt een vergelijking gemaakt met de saldi die zijn genoemd in de Kadernota en de nu voorliggende begroting. Deze analyse is op hoofdlijnen als volgt:

Toelichting tabel:
1. Begrotingssaldo 2022-2025
Dit is het saldo van de begroting na verwerking van de Kadernota, loon-en prijsstijgingen, gemeenschappelijke regelingen, kapitaallasten en de algemene uitkering Gemeentefonds gebaseerd op de meicirculaire.
2. Saldo uit de Kadernota
Dit is het saldo vanuit de Kadernota die door de raad op 16 juli 2021 is vastgesteld. Hierin is opgenomen de ingeschatte verwachte extra inkomsten met betrekking tot jeugd.
3. Afbouw + 75% jeugd
In de Kadernota was een inschatting gemaakt met betrekking tot de extra inkomsten voor jeugd. De gelden die worden ontvangen van het Rijk en in de begroting mogen worden opgenomen vallen lager uit. Dit is het gevolg van twee zaken. Ten eerste worden de inkomsten die de gemeenten ontvangen afgebouwd in meerjarenperspectief. Hiernaast mogen wij van de provincie (toezichthouder) slechts 75% van het te verwachten bedrag opnemen, vanuit het voorzichtigheidsprincipe.
4. Lagere algemene uitkering
De algemene uitkering uit het Gemeentefonds valt op basis van de meicirculaire lager uit.

1c. Overzicht ramingen die van toezichthouder niet mogen worden opgenomen
Voor we nu direct een nieuwe serie bezuinigingen voorstellen is het goed een blik te werpen op de financiële ontwikkelingen in de nabije toekomst. In onderstaande tabel staan de begrotingssaldi verwerkt en zijn de inkomsten/verlaging budgetten opgenomen die wij op basis van reële inschattingen verwachten. Van de provincie mogen de inkomsten echter niet worden opgenomen in de begroting 2022-2025. Wij vinden ze toch van belang om de financiële situatie goed in te schatten en daar de voorstellen op af te stemmen. Vandaar dat wij ze, als het ware met potlood geschreven, u tonen.

Toelichting tabel:
1. Saldo tekort Programmabegroting 2022-2025
Dit is het saldo van de begroting na verwerking van de Kadernota, loon-en prijsstijgingen, gemeenschappelijke regelingen, kapitaallasten en de algemene uitkering gebaseerd op de meicirculaire.
2. Effect van 75 naar 100% Jeugd
Formeel staat alleen het bedrag voor 2022 vast. De toezichthouder staat toe 75% van de reeks die de arbitragecommissie voorstelt, op te nemen in de begroting. Onze inschatting is dat de kans klein is dat niet het hele bedrag aan gemeenten uitgekeerd zal worden.
3. Herverdeeleffecten Gemeentefonds
De verwachting is, op basis van de versie die naar de Raad voor het Openbaar Bestuur is gezonden voor advies aan de fondsbeheerders, dat de gemeente Oudewater een voordeel heeft van € 50 per inwoner. Dit voordeel wordt gefaseerd doorgevoerd in jaarlijkse tranches van € 15, per inwoner.
4a en b. Prognoses Jeugd reële inschatting
In de najaarsnota is te zien dat het ingezette beleid zelfs meer vruchten afwerpt dan eerder ingeboekt. De prognoses lijken positief en blijven gemonitord. Wij verwachten op dit moment een structureel voordeel van € 150.000. Hiernaast is er een contractueel vastgelegd voordeel met SAVE van € 30.000.
5. Uitkomsten septembercirculaire
De septembercirculaire valt structureel positief uit. Dit is het gevolg van een hoger accres, wat weer het gevolg is van hogere rijksuitgaven. Als deze hogere rijksuitgaven in de praktijk lager uitvallen wordt de algemene uitkering weer neerwaarts bijgesteld.

Verwachtingen die niet de werkelijkheid worden - Verhoging OZB
Zoals hierna volgt, staan de indicatoren in de begroting er niet goed voor. In de Kadernota hebben we toegelicht dat met deze positieve financiële vooruitzichten we zo lang mogelijk willen proberen de voorzieningen overeind te houden. Daarom hebben we ook reeksen laten zien die niet in de begroting mogen worden opgenomen, maar die toch bepalend zijn voor de financiële toekomst.
De raad heeft het college gevraagd een ambitieuze ontwikkelagenda op te stellen en te realiseren. Daarbij past het om niet alleen langjarige financiële verplichtingen aan te gaan, maar ook voor duurzame dekking te zorgen.
Met deze vooruitzichten zal de begroting in 2022 en verder sluitend te maken zijn. Al blijft natuurlijk de vraag of deze vooruitzichten de werkelijkheid gaan worden.
Als de verwachtingen die in bovenstaande tabel staan opgenomen geen werkelijkheid worden achten wij een OZB-verhoging noodzakelijk. Alleen zó kunnen wij dan onze ambities uitvoeren en voorzieningen in stand houden. De zogenoemde onbenutte belastingcapaciteit die wij nog hebben is op basis van deze begroting een bedrag van € 563.000.
In 2022 zijn er verkiezingen. De ‘nieuwe’ raad kan als hij dat wenselijk acht in de begroting 2023-2026 de dekkingsmix herzien of anders faseren als de financiële omstandigheden dat mogelijk maken.

1d. Weerstandsvermogen
De jaarrekening 2020 sloot met een negatief jaarresultaat na bestemming van € 708.383. De weerstandsratio kwam hierdoor op 0,65. Als het saldo van de najaarsrapportage 2021 het saldo van de jaarrekening 2021 wordt, daalt de weerstandsratio tot 0,33. Dit houdt in dat minder dan één derde van de ondergrens van de risico’s zijn afgedekt. De stand van de Algemene Reserve is dan afgerond nog slechts € 400.000 en onvoldoende om alle de risico’s af te dekken.
Hiernaast leiden de tekorten in meerjarenperspectief (zonder de ontwikkelingen in potlood of eventuele verhoging van de OZB) tot een fors negatieve Algemene Reserve, omdat de tekorten daaruit worden gedekt. Als gevolg hiervan komt de weerstandsratio onder nul en daalt de solvabiliteitsratio tot ruim onder de 20% (tot 1% in 2025). Bij een solvabiliteitsratio onder de 20% heeft de gemeente haar bezit relatief zwaar belast met een schuld.
Hiernaast stijgt door het investeringsvolume de schuldquote tot ruim 180%. Wanneer de netto schuld groter is dan 130% van de inkomsten, is er volgens de VNG sprake van een erg hoge schuld. In de paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing is een volledig beeld opgenomen van de weerstandsratio en overige kengetallen.

De Algemene Reserve dient dan ook stevig aangevuld te worden als die kans zich voordoet, om te beginnen met het uiteindelijk te verwachten positieve saldo van 2022. Daarnaast kunnen door verkoop van bezit en het realiseren van opbrengsten in toekomstige grondexploitaties (Kerkwetering) gelden aan de reserve worden toegevoegd. Tot nu toe heeft u winsten telkens aan andere investeringen gekoppeld.

De met de Kadernota unaniem aangenomen voorstellen zijn verwerkt in deze begroting. Met dit brede draagvlak blijven we ons sterk maken voor de ambities van deze gemeente. Eén van de deze projecten is De Klepper als “huiskamer van de stad”. Hiermee brengen we verschillende functies verspreid over de stad (van Stadskantoor tot Cultuurhuis) naar één centrale ontmoetingsplek waarmee ook ‘de loop’ naar het centrum – waar door de ondernemers sterk op is aangedrongen - wordt versterkt. Ons college blijft daarom zoeken naar optimalisaties en oplossingen om tot een robuust financieel raadsvoorstel te komen op basis van de (uitwerking) van de voor de zomer gepresenteerde variant 2B. Ook verkoop aan en realisatie door derden met borging van deze variant behoort tot de opties. Een besluit over de realisatie van “de huiskamer van de stad” zorgt ook voor verdere duidelijkheid van het gemeentelijke vastgoed. De optimalisatie van de vastgoedportefeuille krijgt daardoor steeds meer vorm. Het voornemen om het Stadskantoor te verkopen en een hoogst noodzakelijke maatschappelijke bestemming te geven, komt met de gesloten intentieovereenkomst met de Wulverhorst immers een stap dichterbij. Ook wordt de verdere toekomst van het Cultuurhuis actief meegenomen in de afweging. Met het vertrek van de bibliotheek en de al bestaande c.q. komende leegstand moet actief op zoek worden gegaan naar alternatieve invulling van het pand.

De andere ambitie met hoge prioritiet is het realiseren van Tappersheul 3 inclusief sportvoorzieningen en revitalisatie van Tappersheul 1 en 2. De focus – met name in financiële zin – ligt daarbij op de realisatie van een nieuw zwembad in Oudewater door de verplaatsing van het huidige Statenbad en de verplaatsing van de skeelerbaan. Daarmee wordt tevens de ruimte geschapen voor de zo gewenste woningbouw op datzelfde Statenland. Ons college heeft eerder al aangegeven dat we deze ambitie niet met klassieke overheidsfinanciering kunnen realiseren. We zijn daarom met de SBZO in gesprek om op een voortvarende, verbindende en vernieuwende manier naar een oplossing te zoeken. In het door uw raad gevraagde voorstel zullen wij onze bevindingen met u delen.

De ambities van het college vertalen zich ook door in de overige gebiedsontwikkelingen. De projecten Oranje Bolwerck, Statenland, Wijngaardstraat, Schuylenburcht en Westerwal alsmede de voortdurend gevraagde aandacht van de provincie voor de bestaande Oudewaterse woningnood zullen ook in 2022 verder gebracht worden. Het blijven stimuleren van de woningbouw is immers een zaak van het allerhoogste belang voor geheel Oudewater. De incidentele financiële effecten worden nauwgezet gevolgd en dragen waar mogelijk bij aan het realiseren van ambities of financiële stabiliteit voor de gemeente. We zullen uw raad middels separate voorstellen betrekken bij deze effecten.

Ook de realisatie van Tappersheul 3 is - los van de besproken sportvoorzieningen - een gebiedsontwikkeling die van zeer groot belang is voor de werkgelegenheid en economische ontwikkeling van onze gemeente, en creëert daarnaast de benodigde opbrengsten voor de revitalisering van Tappersheul 1 en 2. Zo houden wij het vestigingsklimaat op het gehele bedrijventerrein evenwichtig.

In het coalitieakkoord staat hoe waardevol sport voor de Oudewaterse samenleving is. Het is een bindmiddel van de samenleving en dient als preventiemiddel om Oudewater vitaal te houden. Uiteraard zijn daarbij ook de (gemeentelijke) sportfaciliteiten van groot belang. In 2022 komt sporthal De Noort Syde in beheer bij de gemeente. Daarom onderzoeken we nog in 2021 verder hoe we exploitatie en beheer van De Noort Syde van verlieslatend naar nul krijgen, in combinatie met een plan voor ver- of nieuwbouw. Onderdeel van dit plan is sluiting en sloop van De Eiber. Hierdoor wordt immers een sluitende exploitatie van sporthal De Noort Syde mogelijk en ontstaat tegelijkertijd een potentiële woningbouwlocatie.

Het college zet zich ook in 2022 in om wegen en kunstwerken met een bovengemeentelijk belang bij hogere overheden onder te brengen, met als belangrijkste voorbeeld de Hoenkoopsebrug (zo mogelijk inclusief de overdracht van de wegverbinding N228 – A12).

Voor een totaaloverzicht verwijzen we naar de paragraaf Lokale Heffingen.
De lokale lastendruk geeft voor de belangrijkste tarieven weer wat een inwoner van de gemeente betaalt en hoe deze zich het afgelopen jaar hebben ontwikkeld. De bedragen zijn gebaseerd op een fictief huishouden in een woning met een waarde voor het belastingjaar 2021 van € 335.000 en voor 2022 van € 361.000 (8% waardestijging waarvoor het tarief wordt gecorrigeerd). Dit is exclusief de teruggave afvalstoffenheffing en gerekend met indexeringspercentages.

1. OZB
De stijging van de OZB is 3,8%, opgebouwd uit 1,8% indexering en 2% extra zoals besloten in de begroting 2019.

2. Rioolheffing
De stijging van de rioolheffing is in zijn totaliteit 16%. Dit is 1,8% indexering, 10% extra op basis van het waterbeleidsplan en 4,2% vanuit de Financiële Heroriëntatie (doorbelasting van kosten). De raad heeft zich uitgesproken voor een maximale stijging (los van de index) van een aantal keer 10%. De raad heeft zich recenter in de Kadernota uitgesproken over het beter toerekenen van kosten. Daarom is dat nu opgenomen in deze begroting. Het is ook mogelijk de stijging van 10% plus index als maximum te beschouwen en met een door de raad geamendeerd besluit een extra jaar met stijging toe te voegen.

3. Afvalstoffenheffing
De stijging van de afvalstoffenheffing is in zijn totaliteit 8,8%. Dit is 1,8% indexering, 2% extra indexering (reeds besloten) en 5% vanuit de Financiële Heroriëntatie (doorbelasting van kosten). Omdat bij een deel van de raad leeft dat eenpersoonshuishoudens relatief veel betalen, is bij de tariefstelling de verhouding tussen een- en meerpersoonshuishoudens constant gehouden. Bij het gewoon procentueel verhogen van beide tarieven neemt het verschil immers toe.

a. Conclusies
De Programmabegroting 2022-2025 is voor het jaar 2022 precies sluitend. De jaren hierna geven forse tekorten te zien. Zoals ook in de Kadernota al aangegeven, hechten we erg aan het op peil houden van de voorzieningen. Met positieve vooruitzichten vanuit (de herziening van) het Gemeentefonds en de kostenbesparende grip op de jeugdzorg, wordt het resterende tekort oplosbaar in 2022.

b. Aandachtspunten vanuit begroting
Aandachtspunten in de begroting zijn de definitieve uitwerkingen van ambities als het zwembad, ontwikkeling Statenland, verplaatsing skeelerbaan, overname straatverlichting, De Klepper en verkoop gemeentelijk vastgoed. Dan kunnen die bedragen nauwkeuriger een plek vinden in de begroting.
Daarnaast is de ontwikkeling van de tekorten in het meerjarenperspectief van belang in combinatie met de (positieve) financiële vooruitzichten.
Tot slot is een zorgpunt het zeer geringe weerstandsvermogen en de lage andere ratio’s, vooral als gevolg van de stand van de Algemene Reserve. Kansen om deze reserve aan te vullen moeten dan ook gegrepen worden.

c. Voorstellen
1. De Programmabegroting 2022, inclusief mutaties in de reserves, vast te stellen.
2. De investeringsbudgetten uit de jaarschijf 2022 van de investeringsplanning vast te stellen.
3. De meerjarenraming 2023-2025 te aanvaarden als leidraad voor het te voeren beleid in de jaren 2023, 2024 en 2025 om de tekorten weg te werken en de Algemene Reserve aan te vullen.
4. Bij eerstvolgende wijziging van de begroting van 2022 – 2025 de prognoses jeugd (reële inschatting) en de septembercirculaire te verwerken en het positieve effect voor 2022 aan de Algemene Reserve toe te voegen.