Paragraaf 3 Onderhoud kapitaalgoederen

De gemeente Oudewater heeft de openbare ruimte in beheer. In die ruimte vindt een groot aantal activiteiten plaats, zoals wonen, werken en recreëren. Voor die activiteiten bestaat de openbare ruimte uit een aantal kapitaalgoederen op gebied van infrastructuur (wegen, water, riolering, kunstwerken), voorzieningen (groen, verlichting, sportfaciliteiten) en gebouwen. Al deze kapitaalgoederen dienen onderhouden te worden. Gezien de duurzaamheid van de kapitaalgoederen is dat een taak die continu budgettaire middelen vergt. Doel van deze paragraaf is om daar inzicht in te geven en het kader te schetsen voor zes hoofdonderwerpen: integraal beleid openbare ruimte (o.a. wegen, groen, kunstwerken en meubilair), riolering, baggeren, sportvelden en gebouwen.

Integraal beheer openbare ruimte
Het model Integraal Beheer Openbare Ruimte (IBOR) vormt de basis van het integrale gemeentelijk beleid voor het beheer en onderhoud van de openbare ruimte. Het model gaat in de basis uit van het bekende onderstaande model waarbij aan drie verschillende knoppen wordt gedraaid. Alle drie houden direct verband met elkaar, dus draai je aan een ervan dan bewegen de andere twee mee.

Om de knop Kwaliteit te definiëren wordt gebruikgemaakt van de landelijke richtlijnen van het CROW. De Kwaliteitscatalogus Openbare Ruimte van het CROW beschrijft, met zogenoemde Beeldmeetlatten, verschillende onderhoudsniveaus voor objecten in de openbare ruimte. Om de beeldkwaliteit helder te beschrijven, is gekozen voor vijf onderhoudsniveaus. De vijf niveaus variëren van zeer hoog (A+) tot zeer laag (D). Deze beeldmeetlatten zijn onder te verdelen in de thema’s:

• Schoon: het gaat er hierbij om of de openbare ruimte schoon en netjes is.
• Heel en veilig: het gaat er hierbij om of er schades in de openbare ruimte aanwezig zijn. Deze schades kunnen invloed hebben op de uitstraling (heel) en/of de bruikbaarheid (veilig) van de openbare ruimte. 

In 2026 ondernemen we stappen om te gaan werken met de beleidsinstrumenten onder de Omgevingswet. We maken de overstap van sectorale en thematische beleidsplannen naar integrale omgevingsprogramma’s. De omgevingsprogramma’s komen voort uit de ambities en opgaven die zijn benoemd in de Omgevingsvisie. Zo wordt er gewerkt aan één integraal omgevingsprogramma voor de thema’s water, groen, bomen, ecologie en klimaatadaptatie.

Terwijl er wordt gewerkt aan het opstellen van nieuwe omgevingsprogramma’s, blijven we werken met de huidige vigerende beleids- en beheerplannen: 

• Actieplan Klimaatbestendig Oudewater 2050
• Gemeentelijk Waterbeleidsplan (GWP) 2020 – 2024
• Nota Openbare Speelruimte 2013
• Meerjaren onderhoudsplan gemeentelijke gebouwen (MOP)
• Handboek Inrichting Openbare Ruimte (HIOR)
• Verordening Fysieke Leefomgeving gemeente Oudewater 2025

De kwaliteitsniveaus zijn in financiële zin gedeeltelijk vertaald in de begroting (zie ook programma 2). In 2026 wordt de Herijking IBOR opgestart. Met dit traject moet de kosten en ambities voor de lange termijn in samenhang worden gebracht. 

De hierna volgende tabel geeft weer wat in 2026 de budgetten zijn voor onderhoud (interne uren en derden), overig (kapitaallasten, belastingen etc.) en welke beschikbaar zijn voor vervanging en reconstructie. De vervangings- en reconstructiemaatregelen worden daarbij gedeeltelijk via investeringen gefinancierd. Daarnaast zijn investeringen opgenomen die worden afgeschreven. In de tweede kolom staan de investeringen 2026. 

In de onderstaande tabel treft u een overzicht van de actuele omvang van het areaal (onderscheid in beheeronderdelen). Bij het onderhoud van de openbare ruimte wordt als CROW beeldkwaliteitsniveau B of wettelijke zorgplicht aangehouden. 

ad A - IBOR

1. Verharding, straatreiniging en gladheidsbestrijding

Voor het wegenonderhoud wordt het benodigde onderhoud bepaald op basis van de laatste inspectiegegevens uit 2024.  Het streven is om het wegenareaal op kwaliteitsniveau B/C onderhouden. Het wegenonderhoud wordt zo goed mogelijk afgestemd op het onderhoud van de rest van de openbare ruimte (groen, civiele kunstwerken, beschoeiingen en riolering). Hierbij wordt zo veel mogelijk gewerkt middels het principe 'werk met werk maken'. 

2. Groen en speelvoorzieningen

Ook voor het onderhoud van het groen en de speelvoorzieningen gelden de beleidskaders vanuit het IBOR.

Groen: Het groen wordt onderhouden op basis van een vastgestelde frequentie uitgevoerd. Er zijn wensen om het groenbeheer nader te onderzoeken en hier een heroverweging qua kwaliteitsniveau en ecologische waarde op te doen. 

Speelplaatsen: Het regulier onderhoud van de speelplaatsen vindt plaats conform de doelstellingen vanuit IBOR en op basis van de Nota Openbare Speelruimte uit 2013. 

3. Overig meubilair en Openbare verlichting 

Overig meubilair: Het overige meubilair wordt onderhouden conform de doelstellingen vanuit IBOR. Bij vervanging wordt indien mogelijk gekozen voor een circulaire en modulaire invulling.

Openbare verlichting: Sinds 2025 is de openbare verlichting in eigendom van de gemeente. Het onderhoud onder leiding van de gemeente is in dat jaar opgestart.  De vervanging van het verouderde areaal moet in 2026 vorm krijgen. 

4. Beschoeiingen/kademuren

Onderhoud en vervanging worden ingepland op basis van inspectie en de kwaliteitsdoelstellingen vanuit IBOR.

5. Civiele kunstwerken

Onderhoud en vervanging worden ingepland op basis van inspectie en de kwaliteitsdoelstellingen vanuit IBOR.

ad B - Riolering

Eind 2024 is begonnen met het opstellen van een nieuw omgevingsprogramma voor de thema’s water, riolering en klimaatadaptatie. In dit nieuwe omgevingsprogramma worden de ambities en maatregelen van het Gemeentelijk Waterbeleidsplan 2020-2024 en het Actieplan Klimaatbestendig Oudewater 2050 verwerkt tot één integraal omgevingsprogramma. Het nieuwe omgevingsprogramma omschrijft de invulling van het gemeentelijk waterbeheer, bevat de maatregelen die genomen moeten worden om de gemeente Oudewater klimaatbestendig te maken en geeft een overzicht van de financiële gevolgen. Om het omgevingsprogramma op te stellen is eerst in 2024 een vernieuwd financieel kader vastgesteld door de gemeenteraad. Op basis van dit kader wordt het omgevingsprogramma verder uitgewerkt. Het beheer, onderhoud en vervanging van de riolering in 2026 vindt ook plaats op basis van het vernieuwde financiële kader. 

ad C - Baggeren

Het baggeronderhoud in 2026 vindt plaats op basis van het vastgestelde Baggerplan en gemaakte afspraken met het Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden.

Uitgangspunt voor het onderhoud aan het gemeentelijk vastgoed (gebouwen) is het meerjarenonderhoudsplan (MJOP), gebaseerd op de NEN 2767. Het MJOP is in 2021 voor de periode 2021-2030 vastgesteld en wordt eenmaal per vier jaar geactualiseerd.

In 2025 worden de voorbereidingen gestart om het MJOP te actualiseren. Het beleidsniveau voor de uitvoering is conditiescore 3 (wat overeenkomt met cijfer van ongeveer 6,5 op een schaal van 10). Bij de berekening van de benodigde jaarlijkse middelen is uitgegaan van het afstoten van diverse vastgoedobjecten om in meerjarenperspectief een sluitende onderhoudsbegroting te realiseren. Het onderhoud aan het af te stoten vastgoed wordt gedekt uit de bestemmingsreserve. De bestemmingreserve zal in 2026 nagenoeg uitgeput zijn. Dat betekent dat er budget voor onderhoud aan deze objecten beschikbaar gesteld zal moeten worden.

Dit zal bij de actualisatie inzichtelijk worden gemaakt. De jaarlijkse begrotingslast voor uitvoering van het meerjarenonderhoudsplan bedraagt plusminus 170K.

Het beleid is erop gericht om gemeentelijke gebouwen die vanwege hun functie niet noodzakelijk eigendom dienen te zijn van de gemeente, indien mogelijk te verkopen. In het verlerden hebben wij het gebouw Tjonkie overgedragen aan Stichting Tjonkie. Daarnaast is ook de Aula aan de Waarsdedijk overgedragen aan de NH Kerk.

Steeds wordt geprobeerd het meerjarenonderhoudsplan goedkoper uit te voeren, door het voeren van scherpe onderhandelingen met aannemers. Het ligt echter in de lijn der verwachting dat onderhoudskosten zullen stijgen als gevolg van inflatie en conjuncturele invloeden. Daarnaast zijn of worden sommige gebouwen in de praktijk slechts in geringe mate onderhouden, omdat als gevolg van besluitvorming de verwachting is dat deze gesloopt, gerenoveerd of verkocht worden.