Paragraaf 4 Financiering

De financieringsparagraaf heeft als doel de raad te informeren over de situatie op het gebied van financiering/treasury en de daarmee samenhangende risico’s.

In 2001 is de wet Financiering decentrale overheden (wet Fido) in werking getreden.  Decentrale overheden zijn verplicht een treasurystatuut op te stellen. Voor het jaar 2023 gold nog het treasurystatuut zoals vastgesteld op 16 december 2014. Op 14 maart 2024 is het nieuwe Treasurystatuut gemeente Oudewater 2024 vastgesteld.

Treasury wordt gedefinieerd als: het sturen en beheersen van, het verantwoorden over en het toezicht houden op financiële vermogenswaarden, de financiële geldstromen, de financiële posities en de hieraan verbonden risico’s. Het treasurystatuut heeft als doel om sturing te geven aan de treasuryfunctie en om binnen de wettelijke kaders de financiële risico’s te beperken.

Op 15 december 2013 is de Wet financiering decentrale overheden (wet Fido) van kracht geworden, met als uitvloeisel de Regeling schatkistbankieren decentrale overheden, die inhoudt dat alle decentrale overheden (provincies, gemeenten, waterschappen en gemeenschappelijke regelingen in de vorm van een openbaar lichaam) verplicht zijn om hun overtollige middelen aan te houden bij de schatkist van het Rijk. Daarbij geldt wel een drempelbedrag. De hoogte van het drempelbedrag is afhankelijk van de financiële omvang van een decentrale overheid, afgemeten aan de omvang van de begroting (dezelfde maatstaf wordt gebruikt voor de berekening van de kasgeldlimiet).

Het drempelbedrag voor het verplicht schatkistbankieren is 2% van het begrotingstotaal, met een minimum van € 1 miljoen. Gemiddeld mag een decentrale overheid dus maximaal het drempelbedrag buiten de schatkist hebben gehouden. De liquide middelen boven dit bedrag moeten dus verplicht afgestort worden in de schatkist.  

Voor de middelen die bij 's Rijks schatkist worden aangehouden is het drempelbedrag € 1.000.000.

De financieringsbehoefte van de gemeente wordt bepaald aan de hand van de liquiditeitsprognose. Op basis van de verwachte baten en lasten (kasstromen) wordt een schatting gemaakt van het verwachte liquiditeitsverloop. Voor een goede liquiditeitsplanning is vooral inzicht nodig in de financiële planning van grote projecten en investeringen. Wekelijks wordt de liquiditeitspositie bepaald waardoor snel ingespeeld kan worden op de financieringsbehoefte van de gemeente.

Het geïnvesteerd vermogen, dat zijn de boekwaarden van alle geactiveerde investeringen, bedraagt per 1-1-2023: € 29,4 miljoen en per 31-12-2023: € 33,0 miljoen. 

Het schuldrestant van de aangetrokken langlopende geldleningen bedraagt per 1-1-2023: € 21,4 miljoen en per 31-12-2023: € 19,6 miljoen.

De stand van de eigen reserves en voorzieningen is op 1-1-2023: € 14,8 miljoen en op 31-12-2023: € 16,7 miljoen. Beide bedragen zijn excl. verliesvoorzieningen.

Er wordt gestreefd naar het beheersen van risico’s. Onder risico’s wordt verstaan renterisico’s, kredietrisico’s, liquiditeitsrisico’s, koersrisico’s en valutarisico’s. Koers- en valutarisico’s spelen in Oudewater geen enkele rol. Transacties in vreemde valuta doen zich niet voor.

De gemeente Oudewater neemt deel in het aandelenvermogen van twee (semi)overheidsgerichte instellingen, namelijk Bank Nederlandse Gemeenten (BNG) en Vitens. Dit aandelenbezit is echter niet gebaseerd op winstoogmerk c.q. speculatieve doeleinden. Het risico van deze aandelen vinden wij te verwaarlozen. De aandelen worden gewaardeerd tegen de historische kostprijs. Vitens heeft voor het jaar 2023 geen dividend uitgekeerd. De BNG heeft in 2023 € 69.000 aan dividend uitgekeerd. 

Onderstaande tabel geeft weer de boekwaarde van de aandelen en het ontvangen dividend in 2023:

De risico’s die voortvloeien uit een mogelijke waardedaling van de vorderingspositie ten gevolge van het (niet) tijdig kunnen nakomen van de verplichtingen door de tegenpartij (kredietrisico) wordt in het treasurystatuut geregeld conform de eisen gesteld in de Wet Fido. Uit voorgaande blijkt dat de kredietrisico’s die de gemeente Oudewater loopt over haar treasuryactiviteiten gering zijn.

De te beheersen renterisico’s op grond van de Wet Fido uiten zich concreet in de kasgeldlimiet en de renterisiconorm. Beide instrumenten beogen de renterisico’s te begrenzen die verbonden zijn aan de korte en lange schuld.

Voor de financiering van activiteiten doen gemeenten een beroep op de kapitaalmarkt, voor zover financiering uit eigen middelen niet mogelijk is. In de Wet Fido zijn de kaders gesteld voor een verantwoorde inrichting en uitvoering van de financieringsfunctie van de decentrale overheden.
De kasgeldlimiet is het maximumbedrag waarvoor kortlopende middelen mogen worden aangetrokken op de geldmarkt. Dit maximum bedraagt 8,5% van het begrotingstotaal (primaire begroting), met een minimum van € 300.000 (art. 3 lid 2 Wet Fido).

Voor overschrijding van de kasgeldlimiet bestaat een meldplicht. Voor Oudewater is de kasgeldlimiet € 2,4 miljoen. Indien voor het derde achtereenvolgende kwartaal de kasgeldlimiet wordt overschreden moet de gemeente dit aan de toezichthouder melden. Daarbij dient te worden aangegeven wanneer weer aan deze limiet wordt voldaan. Zolang niet aan dit wettelijk criterium wordt voldaan moeten de gegevens over de vlottende schuld weer elk kwartaal naar de toezichthouder worden gestuurd.

Het verloop van het saldo van de kasgeldleningen en de hieraan gekoppelde gemiddelde rentepercentages zijn in onderstaande tabel opgenomen:

Bij lopende of aangetrokken kasgeldleningen in 2022 heeft de gemeente Oudewater een rentevergoeding ontvangen i.p.v. betaald.

In onderstaand overzicht wordt het verloop weergegeven van het saldo van de langlopende geldleningen:

 In onderstaand overzicht zijn de mutaties in de leningenportefeuille opgenomen voor 2023:

Bedragen x € 1.000
Mutaties leningportefeuille
Stand per 1 januari 2023	21.440
Bij: opgenomen geldleningen 2023	0
Af: aflossingen in 2023	-1.813
Stand per 31 december 2023	19.627

Het genoemde bedrag aan aflossingen betreft de reguliere aflossingen. Er zijn geen geldleningen met een mogelijkheid tot vervroegde aflossing.

 

Rentepercentage
Conform de vastgestelde uitgangspunten is in de jaarrekening 2023 uitgegaan van een renteomslagpercentage van 1,5% (grondbedrijf 0,56%). De rentelasten worden volledig toegerekend aan de diverse programma’s op basis van de boekwaarde van de investeringen.

Renterisiconorm 
Het renterisico op de vaste schuld is de mate waarin het saldo van de rentelasten verandert door wijzigingen in het rentepercentage op leningen en uitzettingen met een oorspronkelijke rentetypische looptijd van een jaar of langer. Om dit risico te beperken schrijft de wet voor dat herfinanciering jaarlijks maximaal 20% van het begrotingstotaal mag bedragen. 

De renterisiconorm stelt dus een kader voor een zodanige opbouw van de leningenportefeuille van de gemeente, dat het renterisico door renteaanpassing en herfinanciering zo veel mogelijk wordt voorkomen. Hierdoor kan in enig jaar niet een onevenredig groot deel van leningenportefeuille worden geherfinancierd, zodat het renterisico op de vaste schuld over de jaren gespreid wordt. Het percentage van de risiconorm wordt genomen van het begrotingstotaal. Daaronder wordt verstaan het totaal van de lasten op de begroting. De renterisiconorm geldt niet voor gemeenten met een vaste schuld die lager is dan het begrotingstotaal. Zij behoeven zich niet aan de 20%-norm te houden. Daarmee krijgen die gemeenten de vrijheid om de spreidingsduur van de financiering naar eigen inzicht aan te passen. Deze situatie is voor de gemeente Oudewater van toepassing. 

Indien eventueel wordt afgeweken van de renterisiconorm kan ontheffing worden verleend. Als bij afwijkingen de toezichthouder wordt geïnformeerd en ontheffing wordt verkregen, handelt de gemeente rechtmatig. Zoals gezegd is deze situatie niet van toepassing op de gemeente Oudewater.

De financieringskosten (en eventuele opbrengsten) voor een gemeente hangen af van de rentetarieven op de geld- en kapitaalmarkt. Het al dan niet aantrekken van langlopende geldleningen is afhankelijk van ontwikkelingen op het gebied van grondexploitatiegebieden en (grote) investeringen.
In 2023 zijn geen leningen aangetrokken. 

De rente is de afgelopen jaren gedaald tot een historisch laagterecord in 2021, waarbij de rente zelfs negatief is geweest. In de tweede helft van 2021 begon de rente te stijgen en in 2022 is de rentestijging fors geweest. De tienjaarsrente bij de BNG-bank schommelde in 2023 tussen 2,8% en 3,9% (gemiddeld 3,5%). Als gevolg van de gestegen rente zal ook het gemiddelde rentepercentage op de leningportefeuille van gemeente Oudewater gaan toenemen. Dit heeft grote gevolgen voor de rentelasten van nieuwe leningen, die hoger zullen liggen dan het percentage van de huidige rekenrente (1,5%). Dit heeft de komende jaren een negatief effect op de rentelasten die wij als gemeente moeten betalen. Omdat de inflatie inmiddels rond de ECB-doelstelling van 2% ligt, is de verwachting dat de rente de komende tijd stabiel blijft of licht gaat dalen.