Paragraaf 3 Onderhoud kapitaalgoederen

Kapitaalgoederen zijn de gemeentelijke eigendommen (assets) in het fysiek domein. De paragraaf Kapitaalgoederen geeft inzicht in de beleidskaders, de financiële consequenties die voortvloeien uit het beleid, en de vertaling van de financiële consequenties in de begroting. Kapitaalgoederen worden onderscheiden in drie categorieën:

1. Openbare ruimte: de openbaar toegankelijke wegen, parken en inrichting.
2. Riolering: het stelsel voor hemelwaterafvoer, huisaansluitingen en infiltratie. Riolering is financieel een gesloten systeem dat gevoed wordt vanuit de rioolheffing.
3. Vastgoed: gebouwen, zoals het stadhuis en de sporthal, en niet-openbare terreinen, zoals de gemeentewerf, sportvelden en de begraafplaats.

Per hoofdonderwerp wordt een toelichting gegeven op de belangrijkste wettelijke kaders en op het gemeentelijk vastgesteld beleid.
Op alle onderwerpen is in relatie tot de kapitaalgoederen het gemeentelijk financieel beleid van toepassing:

• Besluit Begroten en Verantwoorden en de Nota Financiële Sturing waarin de regels zijn vastgelegd ten aanzien van de financiering van exploitatie en investeringen

Openbare ruimte

Het wettelijk kader voor de instandhouding van de openbare ruimte bestaat uit de zorgplicht om het areaal veilig te houden voor gebruik (inwoners, recreanten, passanten) en om te borgen dat beheer en onderhoud veilig kan geschieden (arbo). De belangrijkste wetgeving hier is:

• Wegenwet (bevat eisen voor de verharding inclusief kunstwerken die deze functie vervullen)
• Waterwet (bevat eisen voor de gemeentelijke taken Afvalwater, Regenwater en Grondwaterstand en hiertoe dient de rioolheffing)
• Wet milieubeheer (bevat eisen voor o.a. riolering en baggeren)
• Woningwet, uitgewerkt in het bouwbesluit (bevat eisen voor bouwwerken geen gebouw zijnde en aansluiting van woningen op de omgeving)

Andere wetgeving zoals de Wegenverkeerswet en Wet natuurbescherming zijn primair van toepassing bij (ver)bouw en in mindere mate bij instandhouding. De mate waarin aankomende Omgevingswet van invloed is op instandhouding is nog niet bekend.

Bovenop het wettelijk kader heeft de gemeente eigen beleid vastgesteld voor de instandhouding van de openbare ruimte:

• Beleidsplan Wegbeheerplan 2017-2026 (17R.00368) waarin primair besloten is Beeldkwaliteit B voor de verharding te hanteren en financieel te werken met een Voorziening voor de exploitatie.
• Beleidsplan Groenblauw 2021-2030 (D/21/006934) - vastgesteld door college niet door de gemeenteraad
• Nota Openbare Speelruimte 2013 (raadsbesluit 3 oktober 2013) waarin primair besloten is een reductie van speelvoorzieningen door te voeren

Riolering

Het wettelijk uitgangspunt voor riolering omvat:

• Waterwet (bevat eisen voor de gemeentelijke taken Afvalwater, Regenwater en Grondwaterstand en hiertoe dient de rioolheffing)
• Wet milieubeheer (bevat eisen voor o.a. riolering en baggeren)

Gemeentelijk is het volgende beleid vastgesteld:

• Gemeentelijk WaterbeleidsPlan (GWP) 2020-2024 (19.011511) - (wordt nu gewerkt aan nieuw plan)

Vastgoed

Uitgangspunt voor het onderhoud aan het gemeentelijk vastgoed is het meerjaren-onderhoudsprogramma, gebaseerd op de NEN 2767.
Het beleidsniveau wordt gekwantificeerd op basis van een conditiescore op een zespuntsschaal. Voor het gemeentelijk vastgoed wordt de conditiescore 3 gehanteerd.
Jaarlijks wordt het onderhoud opgenomen in een taakstellend jaarplan. Bij de uitvoering van onderhoud wordt rekening gehouden met gebouwen die eventueel gesloopt of verkocht kunnen worden.

• Duurzaam meerjarenonderhoudsplan (DMOP) 2021-2030 

Assetmanagement, het procesmatig en planmatig beheer van de openbare ruimte, omvat alle activiteiten om de fysieke assets heel en veilig te houden binnen de gestelde kaders. Assetmanagement draait om de afweging tussen kosten, prestaties en risico's. Kosten zijn de berekening van de areaalomvang en benodigde maatregelen, om te voldoen aan de vastgestelde prestaties binnen acceptabele risico's. Prestaties zijn de wettelijke en gemeentelijke beleidskaders.  Voor sturing op risico's is nog geen beleidskader gedefinieerd.

Zonder risicokader worden de benodigde middelen bepaald door deze formule:

 

Er is nog niet IBOR-breed getoetst of de beschikbare middelen en organisatie aansluiten op het areaal en de kaders. In lijn/samenwerking met de herijking openbare ruimte in gemeente Woerden worden scenario's aan de raad voorgesteld. 
Ten aanzien van (vervangings-)investeringen worden per project separate kredieten aangevraagd.

 

De openbare ruimte bestaat in hoofdlijn uit de volgende assets:

 

Onderstaande tabel geeft inzicht in de exploitatie die gemoeid is met de openbare ruimte.
De grootste aandachtspunten over 2023 zijn:

Openbare verlichting
Parallel aan de terugkoop van Citytec wordt sinds 2021 in grote reconstructies verlichting reeds in eigendom van de gemeente geplaatst; in 2023/2024 wordt bijvoorbeeld de openbare verlichting van de wijk Brede Dijk tijdens de integrale reconstructie vervangen. In 2024 zal de beheerorganisatie voor de openbare verlichting verder opgetuigd worden en een raadsvoorstel aan de raad worden aangeboden. 

Wegenonderhoud

Tijdens de onafhankelijke weginspectie van 2023 is gebleken dat op meerdere locaties snel ingrijpen noodzakelijk was. O.a. op de Ruige Weide is versnel onderhoud uitgevoerd. 

Voorzieningen wegen en civiele kunstwerken

Naar aanleiding van bevindingen van de accountant zijn de voorzieningen omgezet naar reserves. Voor reserves niet de geen plicht om beheerplannen te hebben. Er is (nog) geen financiële beleidskeuze gemaakt of het wenselijk is de voorzieningen weer in het leven te roepen en hoe dit de bijbehorende bevoegdheden georganiseerd moeten worden. Vanuit de verschillende beheerdisciplines wordt in de meerjarenplannen wel gekeken of/hoe de gealloceerde reserves te benutten in de uitvoering.

 

 

Investeringen worden per project aangevraagd bij de Raad, de begroting voorziet niet in structurele investeringen of investeringsruimte voor de openbare ruimte. Projecten doorlopen de fasen voorbereiding en uitvoering. Voor grote nieuwe investeringen wordt in het vervolg gestart met een Planstudie, om aan de voorkant een realistischere projectraming aan de Raad voor te kunnen leggen. 

Project	Projectfase	Toelichting
Renovatie Hoenkoopsebrug	Voorbereiding	Project is in voorbereiding. Brugbedieningshuisje is in 2023 vervangen.
Renovatie Vrouwenbrug en brug Tappersheul	Afgerond	Beide projecten zijn afgerond. Werkzaamheden zijn binnen budget gebleven.
Herstel oeverbescherming Lange Linschoten	Uitvoering	Laatste fase is in uitvoering. Eerdere fases zijn binnen budget gebleven.
Vervanging en aanplant bomen	Uitvoering	Project is in uitvoering.
Reconstructie Brede Dijk	Uitvoering	Werk voor fase 1 t/m 3 is gegund en in uitvoering.
Masterplan Binnenstad - Algemeen	Uitvoering	Opstellen van herijking van Masterplan. In Q2-2024 volgt een voorstel voor scenario's om het Masterplan te vervolgen.
Masterplan Binnenstad - Bruggen en kademuren	Uitvoering	Restauratiewerkzaamheden zijn uitvoering.
Masterplan Binnenstad - Gasplein	Definitie	Project is in voorbereiding.
Masterplan Binnenstad - Markt e.o.	Voorbereiding	Project is in voorbereiding.
Westerwal (straat)	Voorbereiding	Project is in voorbereiding. Uitvoering na afronden van ruimtelijke ontwikkeling.
Revitalisering Tappersheul 1+2	Definitie	Uitvoeren van planstudie naar revitalisering en wegwerken van achterstallig onderhoud. Werk heeft samenhang met ontwikkeling Tappersheul 3.

 

De kaders, financiën en organisatorische inbedding blijken onvoldoende op orde. In combinatie met het groeizame weer en het effect dat niet meer met chemische middelen gewerkt mag worden, resulteerde dit in veel klachten. In 2023 is ingezet op de werving van professionele capaciteit om aan met bomenbeleid en het groenonderhoud aan de slag te gaan. Aan de hand van de aangenomen moties wordt samen met de raad stappen gemaakt naar een groener en veilig Oudewater. 

In financieel opzicht is het uitgangspunt een kostendekkende exploitatie via de tarieven. Wanneer sprake is van een incidentele verstoring (pieken of dalen) wordt een en ander geëgaliseerd door een bijdrage uit of storting in de voorziening Riolering. Hiermee wordt gezorgd voor kostendekkend waterbeheer vanuit de rioolheffing voor de lange termijn.

 

In 2023 zijn diverse civiele kunstwerken opgeknapt of renovaties van constructies voorbereid.  Werken aan civiele kunstwerken vraagt specialistische kennis.  Met behulp van externe experts dragen we zorg voor de veilige instandhouding van deze assets.

 

Gebouwen

Uitgangspunt voor het onderhoud aan het gemeentelijk vastgoed (gebouwen) is het meerjarenonderhoudsplan, gebaseerd op de NEN 2767. Het beleidsniveau voor de uitvoering van het plan is conditiescore 3 (wat overeenkomt met cijfer van ongeveer 6,5 op een schaal van 10). In 2021 is het meerjarenonderhoudsplan geactualiseerd en vastgesteld voor de periode 2021-2030. Daarbij is een voorziening opgezet waaruit de lasten voor groot onderhoud meerjarig gedekt worden. Extra investeringen die nodig zijn om gebouwen energieneutraal te maken of om het energielabel met stappen te verbeteren zijn niet in het MJOP opgenomen. Dergelijke maatregelen vragen om een aparte besluitvorming van de gemeenteraad. Na oplevering van de verduurzamingsmaatregelen wordt het instandhoudingsonderhoud hiervan opgenomen in het MJOP.

Het gemiddelde jaarlijks benodigde bedrag voor uitvoering van onderhoud bedraagt plusminus € 270K. De begrotingslast ten behoeve van onderhoud aan het gemeentelijk vastgoed bedraagt in 2023 plusminus € 170K. Het groot onderhoud wordt gedekt uit de voorziening onderhoud gebouwen. De eindstand 2023 van de voorziening bedraagt € 1.062K. De voorziening sluit in 2030 op basis van het vastgestelde MJOP met een positief saldo van plusminus € 10K. Deze lage eindstand heeft tot gevolg dat de onderhoudsvoorziening een beperkte buffer heeft om tegenvallende resultaten in de uitvoering op te vangen. Het hebben van een positief saldo is een voorwaarde voor het hebben van een voorziening. Zowel de benodigde middelen als de begrotingslast worden jaarlijks geïndexeerd. De jaarlijkse begrotingslast voor uitvoering van het meerjarenonderhoudsplan blijft gelijk bij het afstoten van vastgoed. Dit is noodzakelijk omdat er in de jaren 2018 tot en met 2020, vooruitlopend op het afstoten van vastgoed, gefaseerd structureel € 100K aan jaarlijkse begrotingslast voor onderhoud taakstellend is bezuinigd. De begrotingslast is daarmee veel lager dan de benodigde middelen. Dit zal naar alle waarschijnlijkheid op termijn leiden tot een negatief saldo van de voorziening.
Bij de berekening van de jaarlijkse dotatie om de voorziening meerjarig sluitend te maken is uitgegaan van het afstoten van diverse vastgoedobjecten. De zogenaamde visie objecten. Aan deze objecten is in beperkte mate onderhoud uitgevoerd omdat de verwachting bestond dat deze op korte termijn afgestoten zouden worden. Het onderhoud aan dit vastgoed wordt gedekt uit de bestemmingsreserve onderhoud gemeentelijk vastgoed. De eindstand 2023 bestemmingsreserve bedraagt € 65K. De bestemmingsreserve wordt naar verwachting in 2025 uitgeput. Om het benodigde toekomstig (groot) onderhoud aan deze objecten te kunnen uitvoeren dienen een deel van deze objecten te worden toegevoegd aan de voorziening in 2025. De noodzakelijke verhoging van de dotatie om de voorziening op een positief niveau te houden is meegenomen in de kadernota 2025. Uiterlijk in Q1 2025 zal de gemeenteraad een nieuwe actualisatie van het MJOP ter vaststelling aangeboden krijgen. Het niet verhogen van de dotatie leidt in 2025 direct tot een negatief saldo.

In 2023 is een bedrag van plusminus € 263K geraamd voor klein en groot onderhoud. In totaal is er plusminus € 195K aan onderhoud uitgegeven. Deze lagere uitgaven zijn het name het gevolg van lagere uitgaven in het klein onderhoud. In 2024 wordt het contractonderhoud opnieuw aanbesteed, op basis waarvan een herijking van de raming zal plaatsvinden. 

Het beleid blijft erop gericht om gemeentelijke gebouwen af te stoten, indien deze vanwege hun aard en functie niet noodzakelijkerwijs tot het gemeentelijk eigendom hoeven te behoren. De aula aan de Waardsedijk 106 is eind 2023 in eigendom overgedragen aan de NH-kerk. Daar staat tegenover dat Sporthal de Noort Syde in 2022 en de voormalig Goejanverwelleschool in 2023 aan vastgoedportefeuille zijn toegevoegd. Ten aanzien van de overige af te stoten objecten wordt onderzoek gedaan of dient nog onderzoek gedaan te worden.