Paragraaf 3 Onderhoud kapitaalgoederen

Kapitaalgoederen zijn de gemeentelijke eigendommen (assets) in het fysiek domein. De paragraaf Kapitaalgoederen geeft inzicht in de beleidskaders, de financiële consequenties die voortvloeien uit het beleid, en de vertaling van de financiële consequenties in de begroting. Kapitaalgoederen worden onderscheiden in drie categorieën:

1. Openbare ruimte: de openbaar toegankelijke wegen, parken en inrichting.
2. Riolering: het stelsel voor hemelwaterafvoer, huisaansluitingen en infiltratie. Riolering is financieel een gesloten systeem dat gevoed wordt vanuit de rioolheffing.
3. Vastgoed: gebouwen, zoals het stadhuis en de sporthal, en niet-openbare terreinen, zoals de gemeentewerf, sportvelden en de begraafplaats.

Per hoofdonderwerp wordt een toelichting gegeven op de belangrijkste wettelijke kaders en op het gemeentelijk vastgesteld beleid.
Op alle onderwerpen is in relatie tot de kapitaalgoederen het gemeentelijk financieel beleid van toepassing:

• Besluit Begroten en Verantwoorden en de Nota Financiële Sturing waarin de regels zijn vastgelegd ten aanzien van de financiering van exploitatie en investeringen

Openbare ruimte

Het wettelijk kader voor de instandhouding van de openbare ruimte bestaat uit de zorgplicht om het areaal veilig te houden voor gebruik (inwoners, recreanten, passanten) en om te borgen dat beheer en onderhoud veilig kan geschieden (arbo). De belangrijkste wetgeving hier is:

• Wegenwet (bevat eisen voor de verharding inclusief kunstwerken die deze functie vervullen)
• Waterwet (bevat eisen voor de gemeentelijke taken Afvalwater, Regenwater en Grondwaterstand en hiertoe dient de rioolheffing)
• Wet milieubeheer (bevat eisen voor o.a. riolering en baggeren)
• Woningwet, uitgewerkt in het bouwbesluit (bevat eisen voor bouwwerken geen gebouw zijnde en aansluiting van woningen op de omgeving)

Andere wetgeving zoals de Wegenverkeerswet en Wet natuurbescherming zijn primair van toepassing bij (ver)bouw en in mindere mate bij instandhouding. De mate waarin aankomende Omgevingswet van invloed is op instandhouding is nog niet bekend.

Bovenop het wettelijk kader heeft de gemeente eigen beleid vastgesteld voor de instandhouding van de openbare ruimte:

• Beleidsplan Wegbeheerplan 2017-2026 (17R.00368) waarin primair besloten is Beeldkwaliteit B voor de verharding te hanteren en financieel te werken met een Voorziening voor de exploitatie.
• Beleidsplan Groenblauw 2021-2030 (D/21/006934) - vastgesteld door college niet door de gemeenteraad
• Nota Openbare Speelruimte 2013 (raadsbesluit 3 oktober 2013) waarin primair besloten is een reductie van speelvoorzieningen door te voeren

Riolering

Het wettelijk uitgangspunt voor riolering omvat:

• Waterwet (bevat eisen voor de gemeentelijke taken Afvalwater, Regenwater en Grondwaterstand en hiertoe dient de rioolheffing)
• Wet milieubeheer (bevat eisen voor o.a. riolering en baggeren)

Gemeentelijk is het volgende beleid vastgesteld:

• Gemeentelijk WaterbeleidsPlan (GWP) 2020-2024 (19.011511) - (wordt nu gewerkt aan nieuw plan)

Vastgoed

Uitgangspunt voor het onderhoud aan het gemeentelijk vastgoed is het meerjaren-onderhoudsprogramma, gebaseerd op de NEN 2767.
Het beleidsniveau wordt gekwantificeerd op basis van een conditiescore op een zespuntsschaal. Voor het gemeentelijk vastgoed wordt de conditiescore 3 gehanteerd.
Jaarlijks wordt het onderhoud opgenomen in een taakstellend jaarplan. Bij de uitvoering van onderhoud wordt rekening gehouden met gebouwen die eventueel gesloopt of verkocht kunnen worden.

• Duurzaam meerjarenonderhoudsplan (DMOP) 2021-2030 

Assetmanagement, het procesmatig en planmatig beheer van de openbare ruimte, omvat alle activiteiten om de fysieke assets heel en veilig te houden binnen de gestelde kaders. Assetmanagement draait om de afweging tussen kosten, prestaties en risico's. Kosten zijn de berekening van de areaalomvang en benodigde maatregelen, om te voldoen aan de vastgestelde prestaties binnen acceptabele risico's. Prestaties zijn de wettelijke en gemeentelijke beleidskaders.  Voor sturing op risico's is nog geen beleidskader gedefinieerd.

Zonder risicokader worden de benodigde middelen bepaald door deze formule:

Er is nog niet IBOR-breed getoetst of de beschikbare middelen en organisatie aansluiten op het areaal en de kaders. In lijn/samenwerking met de herijking openbare ruimte in gemeente Woerden worden scenario's aan de raad voorgesteld. 
Ten aanzien van (vervangings-)investeringen worden per project separate kredieten aangevraagd.

De openbare ruimte bestaat in hoofdlijn uit de volgende assets:

Onderstaande tabel geeft inzicht in de exploitatie die gemoeid is met de openbare ruimte.
De grootste aandachtspunten over 2024 zijn:

Openbare verlichting
Parallel aan de terugkoop van Citytec wordt sinds 2021 in grote reconstructies verlichting reeds in eigendom van de gemeente geplaatst; in 2024 en 2025 wordt bijvoorbeeld de openbare verlichting van de wijk Brede Dijk tijdens de integrale reconstructie vervangen. In 2025 wordt de openbare verlichting eigendom van gemeente Oudewater. In 2024 is daarvoor het onderhoud van 2025 georganiseerd. In 2025 zullen voor de openbare verlichting de beheerorganisatie en de onderhoudscontracten 2026 en verder opgetuigd worden. 

Voorzieningen wegen en civiele kunstwerken
Naar aanleiding van bevindingen van de accountant zijn de voorzieningen omgezet naar reserves. Er is (nog) geen financiële beleidskeuze gemaakt of het wenselijk is de voorzieningen weer in het leven te roepen en hoe de bijbehorende bevoegdheden georganiseerd moeten worden. Vanuit de verschillende beheerdisciplines wordt in de meerjarenplannen wel gekeken of/hoe de gealloceerde reserves te benutten in de uitvoering. 

Investeringen worden per project aangevraagd bij de Raad, de begroting voorziet niet in structurele investeringen of investeringsruimte voor de openbare ruimte. Projecten doorlopen de fasen voorbereiding en uitvoering. Voor grote nieuwe investeringen wordt in het vervolg gestart met een Planstudie, om aan de voorkant een realistischere projectraming aan de Raad voor te kunnen leggen. 

De kaders, financiën en organisatorische inbedding blijken onvoldoende op orde. Het is daardoor lastig om binnen de budgetten op het gewenste niveau het onderhoud te kunnen blijven uitvoeren. 
In 2024 is met succes ingezet op de werving van professionele capaciteit om met bomenbeleid en het groenbeheer & onderhoud aan de slag te gaan. 

In financieel opzicht is het uitgangspunt een kostendekkende exploitatie via de tarieven. Wanneer sprake is van een incidentele verstoring (pieken of dalen) wordt een en ander geëgaliseerd door een bijdrage uit of storting in de voorziening Riolering. Hiermee wordt gezorgd voor kostendekkend waterbeheer vanuit de rioolheffing voor de lange termijn.

In 2024 zijn diverse civiele kunstwerken opgeknapt of renovaties van constructies voorbereid en gestart met uitvoering. Veel hiervan binnen het Masterplan Binnenstad waar mooie mee-koppelkansen worden benut.  
Werken aan civiele kunstwerken vraagt specialistische kennis. Met behulp van externe experts dragen we zorg voor de veilige instandhouding van deze assets.

Gemeentelijk vastgoed
Uitgangspunt voor het onderhoud aan het gemeentelijk vastgoed (gebouwen) is het meerjarenonderhoudsplan (MJOP), gebaseerd op de NEN 2767. Het MJOP is in 2021 voor de periode 2021-2030 vastgesteld en wordt eenmaal per vier jaar herijkt. Het beleidsniveau voor de uitvoering is conditiescore 3 (wat overeenkomt met cijfer van ongeveer 6,5 op een schaal van 10). 

Voor de uitvoering van het meerjarenonderhoudsplan is een Voorziening Groot Onderhoud gevormd. Per jaar bedraagt de dotatie aan de Voorziening een bedrag groot € 181.839,=. De stand van de Voorziening Groot Onderhoud bedraagt per 31 december 2024 €  1.224.932,=. Volgens de begroting staan er voor het jaar 2024 onderhoudsactiviteiten gepland voor een bedrag van € 29.439,=. Werkelijk  is uitgegeven € 18.965,=. Bij de uitvoering van het Jaarplan 2024 is een achterstand ontstaan. De reden hiervan is het vertrek van 2 assetbeheerders en de moeilijk in te vullen vacatures. Voor 1 vacature is een junior aangetrokken die nog opgeleid moet worden. De functie assetbeleidsadviseur is sinds juni 2024 vacant en is nog niet ingevuld kunnen worden.De ontstane onderhoudsachterstand zal in 2025 mogelijk niet ingelopen kunnen worden.

Naast de voorziening worden diverse onderhoudskosten gedekt uit de reserve onderhoud gemeentelijk vastgoed. De stand van de reserve onderhoud gemeentelijk vastgoed bedraagt per 31 december 2024 € 26.469,=. Volgens de gewijzigde begroting na de voorjaarsrapportage 2024 staan voor het jaar 2024 onderhoudsactiviteiten gepland voor een bedrag van € 62.850. Werkelijk is 38.236,= uitgegeven. Het verschil wordt verklaard door de vertraging in de uitvoering door openstaande vacatures voor de woning Hekendorpse Buurt en Arminiusplein.  

Het beleid is erop gericht om gemeentelijke gebouwen die vanwege hun functie niet noodzakelijk eigendom dienen te zijn van de gemeente, indien mogelijk te verkopen. Voorbeeld hiervan zijn de panden die betrokken zijn bij de ontwikkeling rond “treintje 1” en “treintje 2”: het stadskantoor, het cultuurhuis en de Eiber. Voor het onderhoud aan deze gebouwen wordt jaarlijks een incidenteel budget geraamd.

De onderhoudsbedragen worden in de begroting geïndexeerd met de index die voor de gehele gemeentebegroting gehanteerd wordt. De bouwprijzen zijn echter harder gestegen dan de gemeentelijk index. Er moet rekening mee gehouden worden dat bij de komende actualisatie van het MJOP in 2026 de dotatie in de Voorziening sterk zal moeten stijgen om het bepaalde onderhoudsniveau te realiseren.